Hồ Chí Minh là người Mácxít, phong cách tư duy của Người trước hết là phương pháp biện chứng duy vật: xuất phát từ thực tiễn đểtrở lại biến đổi thực tiễn. Hồ Chí Minh đã thể hiện một phong cách tư duy khoahọc và hiệu quả với những đặc trưng nổi bật như sau:

* Phong cách tư duy khoa học,cách mạng và hiện đại

Từ cách tiếp cận vấn đề một cách khoa học, gắn với yêucầu của thực tiễn và điều kiện lịch sử, Người đã vượt qua các lớp sĩ phu yêunước tiền bối, sớm nhận thức được những vấn đề của thời đại mình. Phong cách tưduy mới đã giúp Nguyễn Ái Quốc có quyết định đi sang phương Tây để tìm đườngcứu nước. Nhờ đó, Người đã có dịp sống ở những trung tâm văn hoá - khoa học -chính trị nổi tiếng của thế giới thời đó, như: NewYock, Pari, Luân Đôn,Mátxcơva…, tiếp xúc, hoạt động gần gũi với những đại diện xuất sắc của trí tuệthời đại bấy giờ - các nhà văn, nhà báo, nghệ sĩ, nhà hoạt động chính trị, cáchmạng nổi tiếng,… nhanh chóng trưởng thành về nhiều mặt, trong đó có tư duy biện chứng và hiện đại.

Nhờ có phong cách tư duy đó, cùng với sự cần cù chịukhó, óc quan sát và suy nghĩ từ thực tiễn, Hồ Chí Minh đã tự trang bị cho mìnhmột vốn học vấn sâu rộng và chắc chắn, để trở thành một trí thức tự học, nhưnguyên bác về nhiều mặt. Đó là phong cách tư duy không tiếp thu một cách thụđộng, không dừng lại ở sự vật, hiện tượng bề ngoài, mà đi sâu phân tích, sosánh, chắt lọc, lựa chọn, tổng hợp, rút ra những phán đoán, đi tới những kết luận mới, đề ra những luận điểm mới, vừa kế thừa, vừa phát triển sáng tạo đểtiếp tục vươn lên phía trước. Vì vậy, Hồ Chí Minh đã bắt kịp với nhịp sống và sự phát triển của thời đại, để có thể lựa chọn đúng đường đi cho dân tộc và dự kiến được những bước phát triển mới của lịch sử.

* Phong cách tư duy độc lập,tự chủ, sáng tạo

Đó là phong cách tư duy không giáo điều, rập khuôn,không vay mượn của người khác, hết sức tránh lối cũ, đường mòn, tự mình tìmtòi, suy nghĩ, truy đến tận cùng bản chất của sự vật, hiện tượng để tìm ra chânlý, phù hợp với nhu cầu và điều kiện thực tiễn.

Hồ Chí Minh đã không ngừng làm giàu trí tuệ của mìnhbằng vốn văn hoá - tư tưởng của nhân loại. Người đã tìm hiểu, tiếp thu nhữngyếu tố dân chủ, tiến bộ, nhân văn của các học thuyết khác, theo tư tưởng chỉđạo của V.I Lênin: “Chỉ có những người cách mạng chân chính mới thu hái đượcnhững điều hiểu biết quý báu của các đời trước để lại”.

Tư duy sáng tạo của Hồ Chí Minh bắt nguồn từ sự thấm nhuần sâu sắc di huấn của các bậc thầy của cách mạng vô sản, không hề coi lýluận của C.Mác như là một cái gì đã xong xuôi hẳn và bất khả xâm phạm, mà phải tự phát triển hơn nữa lý luận của C.Mác, vì lý luận này chỉ đề ra nguyên lý chỉ đạo chung, còn việc áp dụng những nguyên lý ấy, thì xét riêng từng nơi, ở Anh không giống Pháp, ở Pháp không giống Đức, ở Đức không giống Nga. Đó chính là quan điểm thực tiễn, cơ sở của sự sáng tạo.

* Phong cách tư duy hài hoà,uyển chuyển, có lý, có tình

Thể hiện rõ nhất của phong cách tư duy này ở Hồ ChíMinh là luôn biết xuất phát từ cái chung, cái nhân loại, từ những chân lý phổbiến, những “lẽ phải không ai chối cãi được” để nhận thức và lý giải những vấnđề của thực tiễn. Người từng viết: “Tuy phong tục mỗi dân mỗi khác, nhưng cómột điều thì dân nào cũng giống nhau: Ấy là dân nào cũng ưa sự lành và ghét sự dữ”; hay: “Trừ bọn Việt gian bán nước, trừ bọn phát xít thực dân, là những ác quỷ mà ta phải kiên quyết đánh đổ, đối với tất cả những người khác thì ta phảiyêu quý, kính trọng, giúp đỡ”.

Để đàm phán, thuyết phục đối phương đi tới đồng thuận,Người thường lập luận trên cơ sở nguyên tắc về tính thống nhất của nguyên lý.Người viết: “Quyền độc lập tự do ở nước nào cũng vậy, đều do xương máu củanhững nghĩa sĩ, và đoàn kết của toàn quốc dân mà xây dựng nên. Vậy nên, nhữngngười chân chính ham chuộng độc lập, tự do của nước mình, thì phải kính trọng độclập, tự do của dân tộc khác”. Trong thư gửi những người bạn Pháp ở Đông Dương năm 1946, Người viết: “Các bạn yêu nước Pháp của các bạn và muốn nó độc lập.Các bạn yêu đồng bào của các bạn và muốn được tự do…chúng tôi cũng phải đượcphép yêu nước của chúng tôi và muốn nó độc lập chứ! Chúng tôi cũng phải đượcphép yêu đồng bào chúng tôi và muốn họ được tự do chứ! Cái mà các bạn coi là lýtưởng cũng phải là lý tưởng của chúng tôi”.

Với phong cách tư duy này, Hồ Chí Minh phê phán thói“kiêu ngạo cộng sản”. Người nói: “Vì chúng ta đều là con của giai cấp côngnhân, của nhân dân lao động, chúng ta chỉ biết trung thành với giai cấp vô sản,quyết tâm đấu tranh cho nhân dân. Thế thôi”.

Hồ Chí Minh coi công việc chúng ta đang làm hôm nay -giải phóng dân tộc, xây dựng xã hội mới, bảo vệ Tổ quốc là sự nối tiếp sựnghiệp cha ông đã mở ra từ mấy nghìn năm trước. Người nói:

“Các vua Hùng đã có công dựng nước

Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”

Vì “cuộc chiến đấu hiện thời của chúng ta chỉ là kếttinh của cuộc trường kỳ đề kháng mà ông cha, anh em chúng ta đã tiếp tục trong80 năm Pháp thuộc”.

Sự hài hoà, uyển chuyển, lý tưởng và đạo đức nhân vănthể hiện rõ trong Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Người. Bản thân Lời kêugọi có sức mạnh giục giã như lời hịch của núi sông, thôi thúc mọi người cầm vũ khí, đứng lên chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, nhưng lại được viết bằng những lời lẽrất hoà bình, nhân danh chính nghĩa mà chiến đấu, không hề có một chữ nào nóiđến căm thù và chém giết. Trong thư gửi tướng R. Salan - người từng tháp tùng Hồ Chí Minh trong chuyến thăm nước Pháp - vừa được cử làm Tổng chỉ huy quân đội Pháp thay tướng J. Valluy, Người viết: “…chúng ta đã là những người bạn tốt.Nhưng hoàn cảnh ngoài ý muốn đã biến chúng ta thành hai kẻ đối địch. Điều đóthật đáng tiếc!”.

(Ngọc Trung tổng hợp)