Bác Hồ, anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóathế giới, nhà tư tưởng giáo dục, nhà sư phạm thực tiễn vĩ đại, đồng thời là mộttấm gương sáng ngời về tự học.

Tại Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất về công tác huấnluyện và học tập khai mạc ngày 6-5-1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu: “Lê-ninkhuyên chúng ta: “Học, học nữa, học mãi”. Mỗi người phải ghi nhớ và thực hànhđiều đó”. Người còn cho treo trong phòng họp lời dạy của Khổng Tử: “Học không biếtchán, dạy không biết mỏi”. Người coi lời dạy của Lê-nin và Khổng Tử là phươngchâm sống và hành động trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình. Cũngtại Hội nghị này, Người nhấn mạnh: “Phải nâng cao và hướng dẫn việc tự học”.Người còn xác định: “Không phải có thầy thì học, không thầy đến thì đùa. Phảibiết tự động học tập”. Trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc”(1947), khi nói vềcách học tập, Người viết: “Lấy tự học làm cốt. Do thảo luận và chỉ đạo giúpvào”.

Thân phụ của Người, cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Huy làthầy dạy chữ Hán cho Người. Nhờ chăm học và học rất giỏi, sau này, Người sửdụng thành thạo chữ Hán trong sáng tác thơ Đường. Khi theo thân phụ vào Huế,Người học ở Trường tiểu học Pháp - Việt Đông Ba, rồi Trường Quốc hội Huế, Ngườirất yêu thích học tiếng Pháp. Trong cuộc biểu tình chống thuế ở Trung Kỳ năm1908, Người đã từng làm phiên dịch giúp cho những người biểu tình đề đạt nguyệnvọng, đấu tranh với viên Khâm sứ Pháp.

Ra đi tìm đường cứu nước (5-6-1911), trên tàu LatoucheTréville, người thanh niên Nguyễn Tất Thành với tên mới Văn Ba đã nêu cao ý chítự học: Mỗi ngày, đến 9 giờ tối công việc mới xong… dù mệt lử nhưng trong khimọi người nghỉ hay đánh bài người thanh niên Nguyễn Tất Thành vẫn đọc hay viếtđến mười một giờ hoặc nửa đêm. Trong thời gian ở thị trấn Saint Adret, làm vườncho gia đình viên chủ hãng tàu, người thanh niên Nguyễn Tất Thành chăm chỉ họctiếng Pháp. Khi gặp những từ mới, người thanh niên Nguyễn Tất Thành viết vàomột tờ giấy dán vào chỗ dễ thấy, có khi viết vào cánh tay để trong lúc làm việcvẫn học được. Cả khi đi đường vẫn nhẩm những từ mới học. Và cứ như thế, mỗingày, người thanh niên Nguyễn Tất Thành học thêm vài từ mới, và tìm cách ghépcâu để dùng ngay. Sau đó không lâu, người thanh niên Nguyễn Tất Thành học cáchviết báo từ bài báo ngắn đến bài báo dài và từ bài báo dài lại viết ngắn. Ngườithanh niên Nguyễn Tất Thành đã nhanh chóng trở thành nhà báo có uy tín tại thủđô nước Pháp và trở thành chủ nhiệm kiêm chủ bút tờ báo “Le Paria”( Người cùngkhổ) với nội dung đầy sức chiến đấu, lên án chủ nghĩa thực dân Pháp, đấu tranhcho quyền lợi của người lao động. Cuối chiến tranh thế giới lần thứ nhất, từAnh trở lại Pháp, Nguyễn Tất Thành viết bài cho các báo, tạp chí. Những bàiđăng trên các báo Le Paria, Thư tín Quốc tế, Đời sống công nhân… đặc biệt làtác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp đã minh chứng cho sự thành công của việctự học. Được sự giúp đỡ của nghị sĩ Quốc hội Pháp là P.V.Couturier, Nguyễn TấtThành có thẻ đọc thường xuyên của thư viện Pháp. Tại đây, Nguyễn Tất Thành khaithác được nhiều tài liệu cho việc nghiên cứu và đấu tranh chính trị… Chỉ trongmột thời gian chưa đầy 10 năm sống ở Pháp, người thanh niên có chí khí ấy đãhọc được nhiều điều bổ ích cần thiết cho sự nghiệp cách mạng của mình.

Trong những năm tháng bôn ba ở nước ngoài, người thanhniên Nguyễn Tất Thành còn đi đến nhiều nơi ở Pháp, Ý, Thuỵ Sĩ, Đức và cả Tòathánh Vatican để bổ sung những điều đã đọc trong sách vở. Khi đến Liên Xô, đấtnước của Lê-nin vĩ đại, làm việc ở Bộ Phương Đông, học ở Trường Quốc tế Lê-nin,nghiên cứu sinh ở Viện Nghiên cứu các vấn đề dân tộc học và thuộc địa, NguyễnTất Thành tự học tiếng Nga và có những bài viết đăng báo, tạp chí và đã hoànthành chương trình học tập ở Trường Quốc tế Lê-nin. Năm 1928, khi hoạt độngcách mạng tại Thái Lan, Nguyễn Tất Thành đã tự học thêm tiếng Thái. Mỗi ngàyhọc 10  chữ và chỉ sau ba tháng đã xemđược báo chữ Thái.

Tại Đại hội VII Quốc tế Cộng sản (1935), với bí danhLin, khi khai lý lịch, trả lời câu hỏi về trình độ học vấn (tiểu học, trunghọc, đại học), Nguyễn Tất Thành ghi: Tự học. Trả lời câu hỏi: Đồng chí biếtnhững ngoại ngữ nào? được ghi: Anh, Pháp, Trung Quốc, Ý, Đức, Nga.

Người luôn luôn nhắc nhở đồng chí của mình và thế hệtrẻ phải nỗ lực học và tự học. Người ân cần dạy bảo: “Học hỏi là một việc phảitiếp tục suốt đời. Suốt đời phải gắn liền lý luận với thực tế. Không ai có thểtự cho mình đã biết đủ rồi, biết hết rồi. Thế giới ngày ngày đổi mới, nhân dânta ngày càng tiến bộ, cho nên chúng ta phải tiếp tục học và hành để tiến bộ kịpnhân dân”.

Trong Bài nói chuyện với những cán bộ, đảng viên hoạtđộng lâu năm, ngày 9-12-1961, Người tâm sự: “Tôi năm nay 71 tuổi, ngày nào cũngphải học…Công việc cứ tiến mãi. Không học thì không theo kịp, công việc nó sẽgạt mình lại phía sau. Chúng ta là đảng viên già, hiểu biết của chúng ta hồi 30tuổi so với sự hiểu biết của lớp trẻ bây giờ…thì chúng mình dốt lắm. Tôi cũngdốt lắm…Nếu thế hệ già khôn hơn thế hệ trẻ thì không tốt. Thế hệ già thua thếhệ trẻ mới là tốt. Các cháu không hơn là bệt. Bệt là không tốt. Người ta thườngnói: “Con hơn cha là nhà có phúc”. Ta hiểu như thế, nhưng không có tư tưởngthụt lùi nạnh kẹ…”.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, còn sống thì còn phải học, cònphải hoạt động cách mạng. Và chính cuộc đời của Người là tấm gương sáng ngời vềtự học. Dù Người đã đi xa, song tấm gương học, học không biết mệt mỏi của Ngườithì vẫn còn sống mãi với muôn đời các thế hệ con cháu mai sau.

                                                                             (NgọcTrung tổng hợp)